40 jaar COC in de Prins Hendrikstraat

Op 19 maart 1983 opende wethouder Jo van Velzen van de VVD het pand van het COC aan de Prins Hendrikstraat 54. Het was de culminatie van zo’n 35 jaar tumultueuze geschiedenis van de zelforganisatie van LHBTI+ers in Eindhoven en omgeving.

1948: oprichting COC Zuid-Nederland tegengegaan

Die geschiedenis begon in 1948, twee jaar ná de start van het landelijk COC in Amsterdam. De Eindhovense vertegenwoordiger N.A. Maas nam het initiatief tot de oprichting van een afdeling Zuid-Nederland. Op 7 januari 1948 zou de oprichtingsbijeenkomst zijn in hotel Du Commerce aan het Stationsplein. De landelijke voorzitter zou de oprichtingshandeling verrichten en zo’n 40 mensen waren op de bijeenkomst afgekomen. Maar ook de Eindhovense Zedenpolitie wist ervan en die was vastbesloten om de oprichting van de afdeling tegen te gaan. Leden van de Zedenpolitie hadden zich in de zaal verborgen en kwamen tevoorschijn toen alle genodigden binnen waren. De vergadering werd opgeheven, de namen van alle aanwezigen werden genoteerd. De voorzitter, Niek Engelschman, beter bekend onder zijn schuilnaam ‘Bob Angelo’ werd meegenomen naar het politiebureau aan de Grote Berg. Na een vermanende toespraak werd hij terug op te trein naar Amsterdam gezet.

1961-1981: nergens echt thuis

Uiteindelijk lukte het pas in 1961 om de zo gewenste afdeling Zuid-Nederland alsnog op te richten. Nu was de opzet bescheidener en in de beginjaren kwam men samen in de huiskamers van enkele Eindhovense leden. Later vond men onderdak in hotel ‘Le Duc’ aan het Stationsplein en uiteindelijk in zalencentrum ‘De Ambassadeur’ aan het Lodewijk Napoleonplein. Dat leek de vaste stek van het COC te worden. Maar, nadat het bovenzaaltje dat daarvoor bedoeld was door de COC-leden was opgeknapt, zette de eigenaar het COC buiten de deur, dat daardoor enkele jaren dakloos was. Uiteindelijk bood de Gereformeerde Kerk in Eindhoven uitkomst: vanaf 1969 stelde die een pand aan het Bergstraatje, waar deze haar jeugdbijeenkomsten hield, beschikbaar. Toen er begin jaren ’70 er een nieuwe, conservatievere dominee kwam, raakte het COC haar onderdak opnieuw kwijt. De Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH), bood een oplossing: vanaf 1973 vond het COC onderdak in het pand van de Eindhovense afdeling aan de Tramstraat. Het was vanaf het begin een kwestie van inschikken: er was maar ruimte voor één avond per week, het pand was nogal gesloten (je moest aanbellen om binnen te komen) en er was vanaf het begin een probleem met het beheer.

1981: subsidie door de gemeente

Toen in 1981 de NVSH meldde dat zij haar pand in 1982 wil verkopen, werd de zaak urgent. Het COC besloot om bij de gemeente, waar inmiddels de PvdA in het college van B&W zat, te gaan lobbyen voor huisvestingsubsidie. Toen dat niet snel genoeg ging, werd besloten om samen met andere homo- en lesbische zelforganisaties in de stad een pand te kraken. Villa Balkwiel aan de Vestdijk werd bezet en omgedoopt tot Bokkepot. Van daaruit werd actie gevoerd, onder andere werd op 23 september 1981 de trouwzaal in het stadhuis bezet. Uiteindelijk had dat succes: eind 1981 werd aan het COC een huisvestingsubsidie van 10.000 gulden (€ 4.500,-) toegekend.

1982: huisvesting met hindernissen

De zoektocht naar een geschikt pand in het centrum van Eindhoven kon beginnen. In mei 1982 leek men eruit te zijn: het voormalige verzekeringskantoor aan de Prins Hendrikstraat 54 kon gehuurd worden. Het enige wat nog moest gebeuren, was het wijzigen van de bestemming. De gemeente leek aanvankelijk mee te willen werken, maar na protest vanuit de buurt besloot B&W dat toch niet te doen; de Gemeenteraad bevestigde dat besluit. Het COC maakte echter bezwaar en organiseerde samen met enkele buurtbewoners een handtekeningenactie vóór de komst van het COC. Een grote meerderheid van de buurt bleek vóór de komst te zijn. Dat veranderde alles: eind 1982 werd het beroep van het COC toegekend, trok de gemeente haar bezwaren in en kon de verbouwing van het pand beginnen.

Daardoor kon het COC dan toch, op 19 maart 1983, haar nieuwe pand in gebruik nemen. Pand 54, zoals het inmiddels heet, is inmiddels één van de langst ononderbroken in gebruik zijnde panden van het COC in het land. Hoe turbulent de geschiedenis van het COC in Eindhoven tot 1983 was, hoe rustig het in de veertig jaar daarna was, in elk geval qua huisvesting. Veertig jaar waarin ook in Eindhoven belangrijke stappen in de verdere emancipatie van LHBTI+ers werden gezet en waar dit jaar voor het eerst Eindhoven Pride georganiseerd wordt.

Luc Brants, maart 1983.